Kratka jevrejska istorija Sombora

Jevreji u Sombor stižu po proglašenju ovog grada slobodnim kraljevskim gradom u okviru Habsburške monarhije 1749. godine. Dolazili su pretežno iz Austrije, Češke, Poljske i Nemačke. U prvim godinama naseljavanja postojao je otpor prema prisustvu Jevreja. Otpor su iskazivali naročito trgovci i gradski čelnici. Antijevrejski ukazi iz ovog perioda primenjivali su se u Somboru na isti način kao i u drugim delovima Habsburškog carstva. Tek od XIX veka, Jevreji se slobodnije naseljavaju u samom Somboru.

Pronalazimo jevrejsko groblje već 1803. godine. Prva sinagoga je podignuta 1818. godine koja je 1862. godine zamenjena drugom sinagogom. Jevrejska opština i Hevra kadiša (Sveto društo) osnovani su 1825. godine. Na samom početku XX veka zajednica je brojala 882 člana. Jevrejska osnovna škola je osnovana 1853. godine. U drugoj polovini XIX veka, Jevreji u Somboru počinju da se bave različitim zanimanjima i da osnivaju različita društva. Sinagoga je sagrađena 1875. godine. Zajednica je 1867. godine proglašena neološkom, a ortodoksna sinagoga je izgrađena 1925. godine u ulici Svetog Roka br. 34. Između dva rata, delovale su dve jevrejske zajednice u Somboru, neološka i or- todoksna. Godine 1933. postojala je zasebna sinagoga za ortodoksne Jevreje koji su već 1936. priznati kao samostalna verska zajednica. Prvo omladinsko društvo osnovano je 1912. godine. Izražena je bila cionistička delatnost, čak je zabeleženo da se nekoliko jevrejskih omladinaca ilegalno iselilo u Palestinu. Jevreji su se bavili različitim zanimanjima, među kojima su: industrija, štamparstvo, proizvodnja sapuna, proizvodnja kišobrana, bankarstvo, zanatske delatnosti. Takođe, bilo je vlasnika zemljišnih poseda. Opštini su bile pridružene i porodice iz okolnih sela.

Dana 5. aprila 1944. svi somborski Jevreji su odvedeni u logor Bačka topola odakle su prebačeni u logor Aušvic. Dve trećine zajednice, koja je 1940. brojala 1620 članova, ubijeno je tokom Drugog svetskog rata.

Na jevrejskom groblju u Somboru podignut je spomenik 1953. godine na koji su urezana imena svih somborskih Jevreja žrtava nacizma. U zgradi sinagoge danas se nalaze kancelarije „Čistoća i zelenilo“ škola, a jevrejsko bogosluženje se odvija u susednoj zgradi Maloj bogomolji u prostorijama Jevrejske opštine Sombor.

Tekst napisale: Vera Mevorah, Dragana Stojanović, Đenka Mihajlović i Sonja Viličić za Priručnik za nastavnike i nastavnice u sklopu izložbe Saveza jevrejskih opština Srbije „Portreti i sećanja Jevrejske zajednice Srbije pre Holokausta“.

Povratak na:

Kratka istorija Jevreja na prostoru današnje Srbije

Pročitajte još:

Kratka jevrejska istorija Sombora

Kratka istorija Jevreja na prostoru današnje Srbije

Ostavite komentar