Kratka jevrejska istorija Kikinde

Prema podacima iz lista Nedeljni glasnik broj 5, za 1931. godinu, prva naseljavanja jevrejskog stanovništva na područje Kikinde zabeležavana su od kraja XVIII veka, što je tek nekoliko decenija kasnije u odnosu na prve talase naseljavanja Kikinde. Isti izvor navodi da je prva jevrejska veroispovedna opština u Kikindi osnovana 1800. godine, te da je iste godine već imala svoju prvu sinagogu, svog rabina i predmolitelja. Na području Kikinde do početka Drugog svetskog rata, jevrejski narod činio je oko 1.5-2% od ukupne populacije – na primer, u listama sa popisa stanovništva iz 1824. godine navedeno je 129 Jevreja od ukupno 12344 stanovnika, dok se na popisu iz 1921. godine javlja broj od 551 Jevreja. U tadašnjem velikokikindskom okrugu jevrejsko stanovništvo se uglavnom bavilo trgovinom i medicinom, te se, iako je činilo mali procenat od ukupnog broja stanovništva, isticalo u okvirima razvoja aktivnog društvenog i ekonomskog života u gradu.

Sinagoga_u_Kikindi

Druga kikindska sinagoga izgrađena je 1880. godine u današnjoj Dositejevoj ulici u centru grada, bio je to kompleks zgrada sa sinagogom, školom, stanovima i prostorijama za aktivnosti omladine. U tom trenutku u Kikindi je živelo oko 200 jevrejskih porodica od kojih su se mnoge naselile nakon 1817. godine, odnosno, nakon ukidanja striktnih regulacija vezanih za neplansko useljavanje stanovništva na područja Austrijske carevine. Nažalost, sinagoga u Kikindi je danas sačuvana samo u vidu fotografije na jednoj razglednici, budući da je pedesetih godina dvadesetog veka usled gotovo potpunog nestanka kikindskih Jevreja u Holokaustu, najpre prodata, a zatim i srušena. Danas se na tom mestu nalazi privatna stambena zgrada i kafana.

Tokom Drugog svetskog rata, područje Banata bilo je pod direktnom nemačkom upravom. Kako je velika količina nemačkog stanovništva na prostoru Banata živela i pre Drugog svetskog rata, primena antijevrejskih odredaba – diskriminacije, obeležavanja Jevreja žutim trakama, popisivanje, oduzimanje imovine, zabrana rada i slobodnog kretanja, ograničavanje slobode nabavke hrane, te, naposletku, hapšenja, deportacija u koncentracione logore i ubijanja Jevreja tekli su mnogo brže i organizovanije, često upravo uz pomoć lokalnog nemačkog stanovništva.

dxfgh

Već nekoliko dana po ulasku nemačke vojske u Banat, oko 25% jevrejskog stanovništva bilo je uhapšeno i zatvoreno, a gotovo čitavo preostalo jevrejsko stanovništvo deportovano je u logore u Novom Bečeju i Beogradu ili je na drugi način ubijeno već do septembra 1941. godine. Sprovođenje antijevrejskih mera u Banatu dobro je dokumentovano, budući da su nemačke okupacione vlasti koristile višejezične plakate i postere kojima bi obaveštavali stanovništvo o primeni novih antijevrejskih mera ili pak zastrašivali jevrejsko stanovništvo, kao i stanovništvo voljno da Jevrejima pomogne objavljivanjem broja jevrejskih žrtava i načina njihovog stradanja. Već do 1942. godine u Holokaustu je ubijeno preko 90% jevrejskog stanovništva u Banatu (prema najčešćim podacima, oko 92,8%), te je Banat tako, prema nemačkim podacima iz tog vremena, bio prva oblast u Evropi potpuno „očišćena” od Jevreja.

ddfgh

Ipak, mali deo jevrejskog stanovništva u Kikindi uspeo je da sačuva svoje živote, te danas u Kikindi postoji mala, ali aktivna Jevrejska opština koja je obnovljena 15. juna 2003. godine. U saradnji sa gradom Kikindom pokrenut je i realizovan čitav niz aktivnosti koje imaju za cilj kako očuvanje sećanja na kikindske Jevreje i Jevrejke stradale tokom Holokausta, tako i rad na aktivnostima koje osvetljavaju tradicionalni i savremeni jevrejski život i identitet u oblasti kulture, obrazovanja, religije i komunikacije sa širim društvom. U tom svetlu je uređeno i otvoreno jevrejsko groblje u Kikindi, koje upravo svedoči o kontinuitetu života jevrejskog stanovništva u Kikindi od kraja XVIII veka, a regularno se organizuju i Dani jevrejske kulture, kao i izložbe, predavanja i druge manifestacije koje upućuju na aktivan život jevrejske zajednice u Kikindi u prošlosti i danas, na početku XXI veka.

Tekst napisale: Vera Mevorah, Dragana Stojanović, Đenka Mihajlović i Sonja Viličić za Priručnik za nastavnike i nastavnice u sklopu izložbe Saveza jevrejskih opština Srbije „Portreti i sećanja Jevrejske zajednice Srbije pre Holokausta“.

Povratak na:

Kratka istorija Jevreja na prostoru današnje Srbije

Pročitajte još:

Kratka jevrejska istorija Kikinde

Kratka istorija Jevreja na prostoru današnje Srbije

Ostavite komentar