Upis Holokausta u telo: sedamdeset godina kasnije

.

– Od dehumanizacije subjekta do revitalizacije jevrejskog identiteta –

Piše: Aleksa Milanović

.

Apstrakt: Antisemitizam i percepcija jevrejskog identiteta kao preteće Drugosti dovela je do Holokausta – skupa nacističkih zločina velikih razmera počinjenih prema Jevrejima u Drugom svetskom ratu. Po završetku Holokausta generacijama preživelih kao i generacijama koje su rođene posle rata ostalo je da se izbore, svaka na svoj način, sa traumama koje su neminovno predstavljale posledicu svega onoga što se dogodilo. U radu Upis Holokausta u telo: sedamdeset godina kasnije – od dehumanizacije subjekta do revitalizacije jevrejskog identiteta pokušavam da osvetlim vezu između Holokausta i generacije koja ga je preživela, kao i vezu narednih, postholokaustovskih generacija sa ovim događajem. Takođe, kroz tekst pokazujem načine na koji se Holokaust upisivao i na koje se još uvek upisuje u telo onih koji su ga preživeli i onih koji svoj identitet naknadno dovode u vezu i grade u odnosu na njega.

.

Ključne reči: Holokaust, postpamćenje, jevrejski identitet, upis u telo, Drugost

.

Istorija jevrejskog naroda obeležena je konstantnim progonima i težnjom drugih većinskih kultura da pokore, asimiluju, izoluju ili pak minimiziraju ili uklone tragove jevrejskog života i kulture. Antisemitizam[1] ukorenjen u netrpeljivosti prema rasnoj, religijskoj, etničkoj i uopšte kulturalnoj razlici zapravo predstavlja jedan od oblika negativnih odnosa prema Drugom. Specifičan način života i svojevrsna izolovanost jevrejske zajednice, na kojim god prostorima da je postojala, izazivali su i još uvek izazivaju kreiranje stereotipa i mitova o njoj kao o pretećoj Drugosti koja predstavlja opasnost za sve koji su izvan nje.[2] Religijska razlika kako osnova za netrpeljivost i progon Jevreja postojala je još u vreme Rimskog carstva, dok je kasnije širenjem hrišćanstva zadobila novu dimenziju[3] i postala glavni argument za uništavanje i progon ovog naroda. Svakako pravi razlozi za netrpeljivost i diskriminaciju, koja je institucionalno sprovođena, najčešće su počivali na potrebama da se Jevrejima u ekonomskom smislu onemogući napredovanje i razvoj budući da su važili za konkurente u trgovini, zanatstvu i drugim privrednim granama kojima im je bilo dopušteno da se bave.[4] Mržnja prema jevrejskom narodu vodila je ka progonima i pogromima od kojih se u savremenoj istoriji svakako ističe Holokaust koji predstavlja direktnu posledicu ideje i plana poznatijeg kao „konačno rešenje“. Pomenuti plan razvijen je u nacističkoj Nemačkoj a njegov krajnji cilj bio je potpuno uništenje jevrejskog naroda na teritoriji Evrope, a pre svega Nemačke koja bi time bila „očišćena“ i „oslobođena“ od „jevrejskog jarma“.[5] Da bi država ostvarila bilo kakav napredak, čelni ljudi Nacionalsocijalističke nemačke radničke partije smatrali su da je neophodno eliminisati one koje je nemoguće asimilovati, a zahvaljujući kojima je, kako su u partiji smatrali, nemoguće ostvariti pozitivne društvene, političke, ekonomske i kulturalne promene.[6]

Nemačka deca uče rasne razlike. Jevreje su doživljavali kao drugu rasu. Ne jevrejska deca su učena da diskriminišu Jevreje. Izvor Yad Vashem 2011.

.

Budući da se strah od Drugog manifestuje konstruisanjem mitova i proizvodnjom reprezentacija koje označavaju Drugo kao pretnju stabilnosti sistema u okviru koga dominantni subjekt funkcioniše, antisemitistička propaganda Trećeg rajha podrazumevala je isticanje pre svega rasne razlike između Nemaca i Jevreja i konstruisanje modela savršenog pripadnika arijevske rase koji je stajao u suprotnosti sa svim svojim Drugostima. U skladu sa tim značenja koja su dodeljena jevrejskom identitetu, toj pretećoj Drugosti, sadržavala su sve ono što nemački arijevski subjekt sam nije i sve ono što on ne sme biti ako želi da održi stabilnost svog identiteta, odnosno, ako želi da sačuva poziciju moći zahvaljujući kojoj opstaje unutar datog društva kao validni/ispravni/zdrav subjekt. Pri tome je jevrejski identitet sveden na jasno definisanu razliku, a sve u cilju što preciznijeg objašnjavanja/razjašnjavanja te razlike kako bi se ona stavila pod kontrolu.[7] Takva politika dovela je do toga da, kako navodi Đorđo Agamben (Giorgio Agamben) „Jevrej u nacizmu jeste glavni negativni referent nove biopolitičke suverenosti i kao takav predstavlja školski primer homo sacera“.[8] Nirnberški zakoni kojima se Jevreji sankcionišu i pozicioniraju kao građani drugog reda bili su samo uvod u proces potpune dehumanizacije osoba jevrejskog porekla koja je podrazumevala lišavanje svih identitetskih kategorija koje ljudski subjekt može posedovati i svođenje na goli život. Ukidanje osnovnih ljudskih prava, a potom i deportovanje u koncentacione logore i logore smrti u kojima je stradalo šest miliona Jevreja je proces koji je unapred smišljen, odobren, izglasan i realizovan.[9] Određene grupe ljudi su institucionalno definisane i obeležene ne samo kao nepodobne za zajednički život sa ostalim validnim subjetima društva, već kao nepodobne za život uopšte. U tom svetlu Đorđo Agamben u svojoj knjizi Homo sacer: suverena moć i goli život između ostalog ističe da se ono što se dešavalo u nacističkim logorima ne može posmatrati samo kao nerazumni zločin koje je jedno ljudsko biće izvršilo nad drugim ljudskim bićem već da je neophodno „zapitati se koje su to pravne procedure i dispozitivi moći omogućili da ljudska bića budu lišena svih svojih prava i očekivanja, u tolikoj meri da bilo kakav zločin počinjen nad njima nije bio smatran zločinom“.[10]

.

Desubjektivizacija i poništavanje tela jevrejskih zatvorenika u nacističkim logorima

„Kada je smrt tu ja više nisam tu, ali ne zbog toga što sam ništavilo, već zbog toga što nisam u stanju da shvatim“.[11]

Novo pridošla grupa ženskih zatvorenica u Auchwitz-Birkenau koje su odabrane za rad. Izvor Yad Vashem

.

Zatvaranjem u geta Jevrejima je ograničena sloboda kretanja, ali se deportovanje u logore može definisati kao početna faza sprovođenja masovne i organizovane kontrole nad telima onih koji nemaju više nikakva prava ni slobode. Ulaskom u logor njihova tela su kategorizovana kao: radna tela, tela pogodna za medicinske i druge eksperimente ili kao škart – neupotrebljiva tela koja treba odbaciti, odnosno uništiti.[12] U skladu sa tim se dalje sa njima postupalo na određeni način. Onima koji u procesu selekcije nisu bili poslati u gasnu komoru ili bili određeni za neki drugi vid egzekucije naređivano je da skinu svu garderobu sa sebe nakon čega su poslati na brijanje glave i tela, dezinfekciju i tuširanje. Dodeljivana im je logorska garderoba nakon čega su registrovani putem sistema logorskih oznaka.[13] Prvi stepen obeležavanja zatvorenika u logorima činio je serijski broj, dok je drugi stepen podrazumevao krpene oznake, najčeće u vidu trouglova različitih boja od kojih je svaka govorila o kategoriji kojoj zatvorenik pripada.[14] Brojevi koji su dobijali bili su jedina oznaka individualnog identiteta, prozivani su po tim brojevima i zabranjivano im je da koriste svoja imena i prezimena. Ovakav tretman imao je za cilj dehumanizaciju zatvorenika, njihovu desubjektivizaciju i poniženje. Čitav lanac dešavanja od hapšenja i deportovanja u logore do ukidanja subjekatske pozicije dodeljivanjem identifikaciog broja karakterisalo je izuzetno nemilosrdno ponašanje prema zatvorenicima, čime im se davalo do znanja da su nemoćni da se odupru, te im je samim tim gasilo svaku želju za eventualnim pružanjem otpora.

Specifičan vid obeležavanja uspostavljen je u kompleksu logora Aušvic gde su zatvorenicima serijski brojevi tetovirani na telo.[15] Budući da su u ovaj logor uglavnom deportovani Jevreji te da se praksa tetoviranja nije odnosila na političke i druge kategorije zatvorenika nemačke nacionalnosti, kao i na zatvorenike drugih nacionalnosti koji su bili na takozvanom „radnom prevaspitavanju“, tetovir broj nosili su u najvećoj meri Jevreji i to samo oni koji nisu odmah upućivani u gasne komore. Tetovaže su zatvorenicima u jedno kratkom vremenskom periodu nanosili na grudi ali su ubrzo prešli na sistem tetoviranja broja na podlakticu.[16] Jedan od razloga uvođenja prakse tetoviranja broja bilo je povećanje stope smtrnosti u logoru i nemogućnost identifikovanja tela koja su odlagana bez garderobe na koju je inicijalno prišivan zatvorenički broj. Sistem tetovir brojeva uveden je kako bi se rešio taj problem i olakšao posao logorskoj administraciji, dok je sam sistem dodeljivanja identifikacionih brojeva takođe olakšavao procesuiranje zatvorenika jer je svakako bilo jednostavnije eliminisati broj nego osobu.

Tetovirani brojevi na koži bivših zatvorenika logora Aušvic, pored drugih ožiljaka na telu, predstavljaju materijalno svedočanstvo preživljene traume i podsetnik na sve užase kroz koje je to telo prošlo. Međutim, njihova namena nije bila da svedoče, već da žigošu i obeleže telo kao objekt i potrošnu robu režima koji ih je generisao. Oni su direktni upis u telo onih koji su bili osuđeni na rad do potpunog iscrpljivanja tela što je vodilo do sigurne smrti. Osim užasno loših uslova u kojima su zatvorenici u logorima živeli i koji su uticali na iscrpljivanje, širenje zaraznih bolesti i povećanje stope smrtnosti, proces uništavanja tela ubrzavao je težak fizički rad. Obavljanje najtežih poslova bilo je namenjeno posebno zatvorenicima na najnižim stupnjevima rasne hijerarhije koja je uspostavljena od strane Nacista u koje su svakako svrstavani Jevreji. Prisilni rad bio je jedno od sredstava ne samo za terorisanje i demoralisanje zatvorenika već i za njihovo uništavanje te su visoki funkcioneri Trećeg rajha upravo istrebljenje kroz rad smatrali jednim od boljih rešenja za „jevrejsko pitanje“.[17]

Tortura tela koja se odigrala u nacističkim logorima tokom Holokausta nije se završila smrću preko šest miliona pripadnika i pripadnica jevrejskog naroda već je zahvaljujući posledicama koje je prouzrokovala nastavila da traje i progoni one koji su uspeli da prežive boravak u logorima i dočekaju kraj Drugog svetskog rata. Preživeli ostaju da svedoče o svojim iskustvima, ali oni ne mogu svedočiti o najvećem užasu koji se odigrao, a to je smrt ogromnog broja ljudi. Smrt je ultimativna Drugost koja je obeležila Holokaust, „događaj kojim subjekt ne može vladati, događaj u odnosu na koji subjekt više nije subjekt“[18] i samim tim o njoj, o smrti ne ostaje niko da svedoči, posle nje ne ostaje niko ko je može razumeti. „Sadašnjost je činjenica da sam ja vladar, gospodar mogućeg, vladar dosezanja mogućeg. Smrt nije sadašnjost. Kada je smrt tu ja više nisam tu, ali ne zbog toga što sam ništavilo, već zbog toga što nisam u stanju da shvatim.“[19] Upravo iz tog razloga što je nemoguće iskusiti, prepričati, opisati i predstaviti smrt nemoguće je i svedočiti i govoriti o svemu što se dešavalo u Holokaustu. Jedino što je preostalo od njega su svedočenja, priče o njemu, interpretacije i reprezentacije koje imaju za cilj da zauvek zabeleže i sačuvaju od zaborava to što se dogodilo. Holokaust je, dakle, mesto traume, na koju se vraćaju kako preživeli, tako i generacije nakon njih.[20]

.

Nasleđe Holokausta

„…identitet bez pamćenja je prazan,

pamćenje bez identiteta je besmisleno.“[21]

Generacije rođene nakon Holokausta mogu se povezati sa tim mračnim periodom ljudske istorije jedino putem narativa prošlosti oličenim u tekstualnim prikazima koji su nastali tokom Holokausta, kao i nakon njega. Takvi tekstovi predstavljaju medijum za prenošenje traume sa generacije koja je preživela Holokaust ili je bila njegov deo na sve one koji su rođeni posle nje i koji su na bilo koji način došli u dodir i povezali se sa tim prošlim događajima. Njima je u nasleđe ostavljeno ne samo da postavljaju pitanja i informišu se o Holokaustu, već i da popunjavaju praznine i (re)konstruišu pamćenja vezana za njega, kao i da nastave da se „sećaju“ događaja koje nisu preživeli i kojima nisu prisustvovali. Trauma preživljenih događaja se sa prve generacije koja je neposredno svedočila svemu što se dešavalo direktno prenosila na drugu generaciju ne samo putem verbalne komunikacije i razgovora o prošlosti, već i putem neposrednog uvida u posledice koje su prošli događaji prouzrokovali. Čak i kada između prve i druge generacije nije bilo konkretnih razgovora o tome šta se događalo, teret svega onoga što su roditelji preživeli pritiskao je celu porodicu. U takvim slučajevima baš ta praznina koja je činila deo porodične istorije pokretala je najviše pitanja kod dece i prisiljavala ih da je istraže i popune ta sećanja kako bi napravili/(re)kreirali celinu ili možda čak probali da sastave ono što je u jednom trenutku prekinuto.[22] Međutim, iako se druga generacija[23] može posmatrati kao generacija koja je preko svojih roditelja imala i ima živu vezu sa onim što se dogodilo i koja je najdirektnije bila izložena bolu i patnjama koje su usledile nakon završetka Holokausta, sa njom/na njoj se ne završava proces prenošenja traume. Svaka sledeća generacija će možda u manjoj meri i svakako na drugi način biti izložena narativima vezanim za Holokaust, između ostalog zahvaljujući i vremenskoj distanci, ali će kao i druga generacija imati potrebu da popuni prazninu, da pokuša da razume, da se identifikuje sa žrtvama i da nastavi da govori i kreira sopstveni narativ kojim će se povezati sa prošlošću.

Marian Hirš (Marianne Hirsch) je analizirajući problematiku odnosa druge generacije prema Holokaustu i fenomen pamćenja uvela termin postpamćenje za koji kaže da: „opisuje odnos druge generacije prema snažnim, često traumatičnim iskustvima koja su prethodila njihovom rođenju, ali su im uprkos tome na takav način prenesena i tako duboko usađena da izgleda kao da predstavljaju njihove vlastite uspomene“.[24] Ona smatra da postpamćenje kao proces nije nužno vezano samo za osobe koje su u direktnoj porodičnoj vezi sa onima koji su doživeli traumatična iskustva, u ovom slučaju Holokaust, već ga kreiraju i sve druge osobe koje se na određeni način odnose prema žrtvama i/ili prošlim događajima. U tom smislu ona smatra da postpamćenje nije isključivo identitetska pozicija, iako se subjekt na neki način mora identifikovati i/ili pozicionirati u odnosu na saznanje o konkretnom događaju koji mu je predočen/kome je izložen.

Lične priče objavljene u vidu dnevnika, memoara, intervjua, kao i fotografije i dokumentarni snimci koji prikazuju dešavanja koja su se odigrala unutar nacističkih logora ostavljaju snažan utisak na čitaoca/gledaoca i transformišu se u medijum postpamćenja te osobe. Fotografija koja prikazuje beživotna izmučena ljudska tela na gomili nabacana jedna preko drugih neminovno prouzrokuje osećaj zazora kod gledaoca, uznemiruje ga i postaje deo sećanja koja on kasnije rekonstruiše gradeći sopstveni narativ vezan za ono što je video. Na sličan način funkcionišu i druge vrste reprezentacija traumatičnih događaja koje ne moraju nužno biti dokumentarnog karaktera. One postaju zamena za realno proživljeno iskustvo, budući da je njega samog nemoguće iskusiti.[25]

Proces kreiranja postpamćnjenja igra veoma važnu ulogu u izgradnji jevrejskog identiteta generacija rođenih nakon Holokausta. Njihov odnos prema onome što se dogodilo njihovim roditeljima, drugim članovima porodice i uopšte jevrejskom narodu utiče na formiranje snažnog osećaja kolektivne pripadnosti jevrejskoj zajednici. Sama činjenica da je tokom Drugog svetskog rata stradalo preko šest miliona Jevreja[26] ukazuje na značaj koji Holokaust ima za svaku jevrejsku porodicu. To je istorijski trenutak koji predstavlja ključno mesto u novijoj jevrejskoj istoriji i samim tim on postaje zajednički imenitelj za sve preživele Jevreje. On postaje poveznica koja je sadržana u svakom razgovoru o prošlosti i trauma koju sadrži i reaktivira svaka predratna porodična fotografija. Razmera tog zločina u kome je zbrisano preko šezdedeset procenata od ukupne jevrejske populacije u Evropi ukazuje na to u kojoj meri sećanje na njega može biti zastupljeno među pripadnicima ovog naroda. Budući da su religijski, etnički i porodični identitet važne referentne tačke procesa identifikacije te da su na taj način inkoroporirani u individualni identitet, njegova izgradnja u ovom slučaju uslovljena je velikoj meri odnosom prema Holokaustu.

Percepcija jevrejskog identiteta i odnos prema jevrejskom identitetu kao pretećoj Drugosti od strane većinske populacije država u kojima su Jevreji živeli dostigao je kulminaciju tokom Drugog svetskog rata, međutim, ispostavilo se da čak ni takav zločin kao što je Holokaust nije uticao na slabljenje antisemitizma. Takav razvoj situacije uticao je na jačanje etničkog identiteta kod pojedinaca i veliki broj onih koji su se do sredine dvadesetog veka udaljili od jevrejske tradicije i kulture počeli su joj se vraćati.[27] Po završetku rata, kao rezultat cionističkog projekta, nastala je država Izrael čija politika je bila okupljanje svih Jevreja unutar granica jedne države i kreiranje sekularnog nacionalnog koncepta kome je trebalo prilagoditi religijsko i tradicionalno nasleđe jevrejskog naroda. Jedan od važnijih ciljeva je bio i izgradnja „novog jevrejskog identiteta“ – Hebrejca/Izraelita koji je snažno vezan za državu Izrael kao i za jedinstvenu hebrejsku kulturu.[28] Taj novi identitet podrazumevao je drugačiji odnos prema jevrejskom nasleđu – upravo nasuprot Jevrejima iz dijaspore koji su se tokom devetnaestog i dvadesetog veka u velikom broju asimilovali i stopili sa kulturom država u kojima su živeli, Jevreji u Izraelu gradili su čvrst etnički, odnosno nacionalni identitet. Osećaj jedinstva sa jevrejskom dijasporom mladi Izraelci počeli su da razvijaju tek nakon suđenja Adolfu Ajhmanu (Adolf Eichmann) koje je održano 1961. godine u Jerusalimu. Suđenje je bilo javno, prenošeno je putem medija i omogućilo je još jedan možda najrealističniji i najdirektniji susret i suočavanje druge generacije sa užasima Holokausta.[29] Osim toga, Arapsko-izraelski rat koji se odigrao 1967. godine učinio je da se Izrael dublje poveže sa dijasporom koja mu je u tim trenucima odgovorila masovnom podrškom.[30]

Od šezdesetih godina dvadesetog veka poraslo je interesovanje za teme vezane za Holokaust, tako da se tokom sedamdesetih i osamdesetih godina javlja ogroman broj tekstova koji obrađuju tu problematiku. To je period kada druga generacija počinje da kreira sopstveni narativ o Holokaustu putem reprezentacija u vidu memoara, novela, filmova, fotografija, stripa i drugih vidova vizuelne umetnosti. Ova generacija, kao i ona nakon nje, pokazale su potrebu da izvedu sopstveni narativ o Holokaustu, odnosno da tematizuju način na koji se Holokaust utiskuje u njihov subjektivitet, kao i u njihovo telo. Pripadnica treće generacije fotografkinja Marina Vajnštajn (Marina Vainshtein) svoj odnos prema Holokaustu, kao i prema svom jevrejskom identitetu, izražava između ostalog i putem brojnih tetovaža na svom telu. Ona je dete jevrejskih emigranata koji su se 1977. godine iz Ukrajine preselili u Kaliforniju i čija porodica je čak i nakon Holokausta bila izložena antisemtističkom terororu koji je posle Drugog svetskog rata vladao u Sovjetskom Savezu. Po dolasku u SAD ona pohađa prvo jevrejsku osnovnu školu a potom prelazi u državnu školu u kojoj je, kako kaže, bila po prvi put suočena sa činjenicom raznovrsnosti i brojnosti identiteta koje ljudi mogu usvajati.[31] Ona je u tom periodu postala svesna toga da se ni po čemu ne razlikuje od svih drugih ljudi, te da se njen jevrejski identitet ni na koji način ne može primetiti pukim posmatranjem njenog tela. Ta „nevidljivost“ kojoj je generacija koja je preživela Holokaust, težila u cilju skrivanja od svih užasa koje su prebrodili i kojima su svedočili, za drugu i treću generaciju predstavljala je još jedan poraz i još jednu prazninu koja ih je progonila. Osim toga, oni koji su preživeli i nakon rata odlučili da žive van Izraela su u velikoj meri bili obuzeti strahom i bojazni da se sve ono što se dogodilo može ponoviti, te da je najsigurnije utopiti se u većinsku kulturu i ne isticati svoje poreklo.[32] Međutim generacije rođene nakon rata, a naročito treća generacija želi potpuno suprotno – oni žele da njihov jevrejski identitet bude vidljiv, žele da pokažu da su potomci onih koji su uspeli da prežive i da više ne žele da žive u strahu, kao i da se na neki način suprotstave svakom kome to smeta.[33] Antisemitizam u oba slučaja funkcioniše kao važan faktor u izgradnji identiteta, on navodi na akciju – prikrivanja jevrejskog identiteta ili njegovog namernog isticanja, i u oba slučaja se upisuje na/u telo. Za razliku od mnogih mladih Jevreja koji na svojoj koži tetoviraju poznate jevrejske simbole kao što su Davidova zvezda ili tekst ispisan slovima hebrejskog alefbeta, Marina Vajnštajn odlučila se za simboliku vezanu za Holokaust. Njeno telo prekriveno je poznatim slikama iz nacističkih logora, tu je bodljikava žica, krematorijum, natpis Rad oslobađa (Arbeit Macht Frei) identičan onom koji stoji na kapiji Aušvica, voz koji dovozi zatvorenike u logor, stražarska kula u logoru, konzervu sa natpisom Ciklon B (Zyklon B) što je ime pesticida na bazi cijanida koji je korišćen za ubijanje ljudi u gasnim komorama i brojnim nasilnim scenama karakterističnim za logore. Pored slika Holokausta tetovirala je natpis na engleskom jeziku Never Again (Nikada više) koji predstavlja moto Jevrejske odbrambene lige (Jewish Defense League), kao i Never forget (Nikada ne zaboravi) na hebrejskom jeziku i stihove iz Knjige o Jovu Earth hide not my blood (Zemljo, ne krij krv koju sam prolio). Ovi natpisi ukazuju na njen odnos prema onome što je jevrejski narod preživeo tokom Drugog svetskog rata, kao i na i želju i potrebu da i drugi budu svesni toga da se takav zločin ne sme ponoviti niti zaboraviti. Kako i sama kaže: „Imati ove tetovaže jednako je izvođenju političkog akta, kao i jasnog stava. Želim da se ljudi sećaju šta se tamo dogodilo. To je za mene toliko važno da sam pretvorila svoju kožu u platno posvećeno sećanju na Holokaust.“[34]

.

Marina Vainshtein, fotografisao Justin Dawson, 2004

.

Jedna od tetovaža Marine Vajnštajn je i broj na podlaktici na istom mestu na kome su jevrejskim zatvorenicima nacisti tetovirali identifikacione brojeve. Tokom Holokausta praksa tetoviranja broja je bila još jedan način da se osoba ponizi, kako kaže Primo Levi: „(…) njeno simboličko značenje je svima bilo jasno: to je neizbrisiv trag, znak da nikada nećete napustiti ovo mesto, to je znak kojima su se obeležavali robovi i stoka koja se šalje na klanje, a to je ono što si i ti postao. Ti više nemaš ime; ovo je tvoje novo ime. Prisilno tetoviranje je bilo bezrazložno, cilj je sam po sebi bio čista uvreda“.[35] Više od pola veka kasnije mladi Jevreji usvajaju praksu tetoviranja brojeva koje su nosili ili još uvek nose članovi njihove porodice.[36] Oni smatraju da je to jedan od načina da se od zaborava sačuva ono što se dogodilo njihovim precima i uopšte jevrejskom narodu i jedan od načina da ostanu zauvek povezani sa onima koji su taj broj dobili u logoru. Taj broj je materijalni dokaz svega onoga što je osoba koja ga poseduje preživela.

Fenomen tetoviranog broja na ruci je jedan od simbola koji se vrlo često koristi prilikom reprezentacije Holokausta.[37] Kanadski umetnik Džon Skot (John Scott) kreirao je mikstmedijsko umetničko delo pod nazivom Selbst koje se sastoji od dela njegove kože na koju je, pre no što je hiruški odstranjena sa njegovog tela, istetovirao broj od sedam cifara. Ovaj umetnik svoje delo smatra aktom „utiskivanja pamćenja u telo“[38] i njime nesumnjivo referira na pamćenje zločina koji su se odigrali tokom Holokausta. Iako nema jevrejsko poreklo, na njega su nacistički zločini ostavili takav utisak da ovo njegovo delo, kako i sam tvrdi, predstavlja reakciju na pasivnost i indiferentnost većine ljudi prema onome što se dešavalo u logorima.[39]

Upisi broja putem tetovaže u telo homo sacer-a Holokausta – zapravo, numeracija tela u procesu holokaustovske strategije desubjektivizacije i dehumanizacije Jevreja danas su, sedamdeset godina nakon Holokausta, postali akt redefinisanja i osnaživanja jevrejskog identiteta od strane druge, a naročito treće postholokaustovske generacije. Tetovaža broja danas, dakle, simbolizuje razliku, i to kroz dve ravni: kroz ravan svesnog odbijanja asimilacije (svesnog odbijanja negativnog pozicioniranja sopstvenog manjinskog jevrejskog unutar većinskih kultura) i kroz isticanje jasnog stava o tome da prošlost ima veliku ulogu u izgradnji jevrejskog identiteta. Never again time prerasta ne samo u stvar opšteg kolektivnog istorijskog sećanja, već i u specifičan, individualni moto koji drugu i treću postholokaustovsku generaciju dodatno vezuje za jevrejski identitet, kulturu i život.

Daniel Philosoph je unuk Livie Ravek sa brojem 4559. Daniel je u čast svoje bake i u znak sećanja na ono što joj se desilo, istetovirao isti broj na svoju levu ruku.

.

Zahor = remember= zapamti, pamti, sećati se

.

.

Dodatni materijali:

The Evolution of Tattooing in the Auschwitz Concentration Camp Complex

Proudly Bearing Elders’ Scars, Their Skin Says ‘Never Forget’

(Video) Trailer Numbered

(Video) Numbered just a part

tattoojewmovie.com

.

Povratak na listu članaka

.

---

Aleksa Milanović je asistent na Fakultetu za medije i komunikacije i student doktorskih Interdisciplinarnih studija Univerziteta umetnosti u Beogradu na grupi za Teoriju umetnosti i medija.

Nakon završenih osnovnih studija na Geografskom fakultetu Univerziteta u Beogradu zavšio je master studije na Interdisciplinarnim studijama Univerziteta umetnosti u Beogradu na grupi za Teoriju umetnosti i medija.

Bavi se transrodnim studijama, kvir teorijom, postkolonijalnim studijama i studijama kulture.

Aleska je jedan od osnivača i aktivista organizacije “Trans mreža Balkan”, takođe, Aleksa, podržava rad organizacije Haver Srbija svojim doprinosom u pronalaženju i implementiranju grafičkih solucija obrazovnih materijala organizacije.

---

.