Manjine i manjinska prava

Pojam nacionalne manjine ne shvata se identično u svim državama i društvima, pa se samim tim i definicije razlikuju. Pozivajući se naveliki praktični značaj utvrđivanja definicije i klasifikovanja vrsta manjina koje bi trebalo da imaju zaštitu, Frančesko Kapotorti, posebni izvestilac Potkomisije UN za diskriminaciju i manjine je predložio definiciju, koja se danas često citira – manjina je grupa koja je malobrojnija u odnosu na ostatak stanovništva države i nije u dominantnom položaju i čiji pripadnici – koji su državljani te države – imaju etnička, verska i jezička obeležja koja se razlikuju od obeležja ostatka stanovništva, i makar samo implicitno, održavaju osećaj solidarnosti, upravljen na očuvanje svoje kulture, tradicije, vere i jezika.

Određenjem definicije nacionalne manjine se opredelio i Ustav Republike Srbije od 2006. godine koji je ovu temu regulisao u Drugom delu

– Ljudska i manjinska prava i slobode, kojim se, pored prava koja su Ustavom zajemčena svim građanima, jemče i dodatna, individualna ili kolektivna prava. Individualna prava ostvaruju se pojedinačno, a kolektivna u zajednici sa drugima, u skladu sa Ustavom, zakonom i međunarodnim ugovorima. Putem kolektivnih prava pripadnici nacionalnih manjina, neposredno ili preko svojih predstavnika, učestvuju u odlučivanju ili sami odlučuju o pojedinim pitanjima vezanim za svoju kulturu, obrazovanje, obaveštavanje i službenu upotrebu svog jezika i pisma. 

Osim Ustava, najznačajni propis kojim se reguliše ova metarija je Zakon o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina (donet još u vreme postoja SR Jugoslavije) koji svom članu 2 navodi da je „Nacionalna manjina u smislu ovog zakona je svaka grupa državljana Savezne Republike Jugoslavije koja je po brojnosti dovoljno reprezentativna, iako predstavlja manjinu na teritoriji Savezne Republike Jugoslavije, pripada nekoj od grupa stanovništva koje su u dugotrajnoj i čvrstoj vezi sa teritorijom Savezne Republike Jugoslavije i poseduje obeležja kao što su jezik, kultura, nacionalna ili etnička pripadnost, poreklo ili veroispovest, po kojima se razlikuje od većine stanovništva, i čiji se pripadnici odlikuju brigom da zajedno održavaju svoj zajednički identitet, uključujući kulturu, tradiciju, jezik ili religiju“.

U novije vreme, osim nacionalni manjina, sve više na značaju dobijaju i manjiske grupe koje se zbog svojih specifičnosti, položaja u zajednici i svojih društvenih uloga podvode pod pojam manjine. To su:

• rasne ili etničke manjine
• rodne i seksualne manjine
• verske manjine
• starosne manjine
• osobe sa invaliditetom
• političke manjine

Ove manjine su još uvek neprepoznatljive kao takve u većini društava, uključujući Srbiju i veoma su podložne diskriminaciji, otuđenju i predstvaljaju izazov za menjanje ukorenjenih shvatanja većine.

Haverov rečnik