Hebrejski jezik i pismo

.

Hebrejski jezik pripada severozapadnoj grani semitskih jezika, zajedno sa aramejskim, feničanskim i ugaritskim. U početku se nazivao „kanaanskim jezikom“ (Prorok Isaija – 8. vek p.n.e, gl. 19, 18), dok naziv „hebrejski“ srećemo tek od 2. veka p.n.e. (Sirah 1, 20).

Postoje dva osnovna perioda razvoja hebrejskog jezika: 1. pre Vavilonskog ropstva – doba klasičnog, biblijskog hebrejskog i 2. posle ropstva – kada se jezik menja pod uticajem aramejskog.

Paleohebrejski

Jezik je delio istorijsku sudbinu jevrejskog naroda. Od vremena Vavilonskog ropstva (586-538. p.n.e.), potiskuje ga srodni aramejski, tada zvaničan jezik Bliskog istoka. Uticaj aramejskog i danas je vidljiv u pismu: hebrejski jezik, nekada beležen pismom nalik feničanskom, od tada se piše kvadratnim aramejskim pismom. Hebrejski, potisnut kao govorni, ostaje kroz ceo srednji vek jezik pisane reči, molitve i liturgije, dok se, mešanjem sa jezicima drugih naroda sa kojima su Jevreji dolazili u kontakt, javljaju razni lokalni oblici jezika (sefardski, jidiš, judeo-arapski…).

Hebrejska begadkefat slova

Pojačano interesovanje za obnovu hebrejskog jezika u svakodnevnom govoru prisutno je od 18. i, naročito, 19. veka. Tada, na osnovama biblijskog hebrejskog jezika, a kroz sintezu klasičnog, rabinskog i srednjovekovnog jezika, nastaje novohebrejski jezik. Trudom nadahnutih pojedinaca, poput Eliezer Ben-Jehude, obnavlja se hebrejski kao govorni jezik jevrejskog naroda da bi, obnavljanjem Izraela 1948. godine, postao i zvaničan jezik nove države.

Eliezer Ben-Yehuda

 

ELIEZER BEN-JEHUDA (1858-1922). Rođen u carskoj Rusiji kao Eliezer Jicak Perlman, od 1881. godine živeo u Jerusalimu. Svoj život posvetio je obnovi hebrejskog jezika. S tim ciljem, unutar njegove porodice govorio se isključivo hebrejski, a taj primer sledile su i ostale jevrejske porodice. Hebrejski je tako obnovljen kao govorni jezik Jevreja. Neumorni Ben-Jehuda prihvatio se i obimnog posla izdavanja jednog sveobuhvatnog hebrejskog rečnika. Prvih sedam svezaka objavio je 1908. godine, a ceo poduhvat završen je tek nakon njegove smrti (izdavanjem 18. sveske, 1960. godine).

.

ALEFBET

Hebrejski alefbet čine 22 slova, od kojih svako ima svoju brojčanu vrednost (za pisanje brojeva). Pet slova: kaf, mem, nun, pe i cadi piše se drugačije na kraju reči. Njihov izgled se u tom slučaju menja, te ona dobijaju završni, finalni oblik (hebrejski sofit). Najzad, neka slova se nešto drugačije izgovaraju, u zavisnosti od toga da li imaju ili ne tačku u sredini (dageš). Slovo sa dagešom, po pravilu, karakteriše tvrđi izgovor.

Hebrejska sofit slova

Tačka iznad šin/sin menja izgovor ovog slova na sledeći način: ukoliko je iznad levog kraka, čita se kao s, ako je iznad desnog (ili je izostavljena) čita se kao š. Vav se, takođe, čita drugačije: sa tačkom iznad kao o, sa tačkom u sredini kao u.

Hebrejski alfabet sa brojevnim vrednostima

Hebrejski alefbet nema vokale. Najveći broj tekstova se i danas beleži samo konsonantima. Ukoliko postoji potreba za vokalima (kao što je to slučaj sa verskim i raznim školskim tekstovima), oni se beleže posebnim sistemom tačkica i crtica, koje se pišu iznad ili ispod slova.

Hebrejski vokali

Reči se pišu i čitaju zdesna nalevo.

Za Haver piše Damir Gazetić