Kratka istorija jevrejskog naroda

Istorija jevrejskog naroda počinje od biblijskih vremena. Jevreji računaju svoj kalendar po ovoj osnovi od biblijskog početka stvaranja sveta što čini 2014. godinu po gregorijanskom kalendaru jevrejsku 5775. godinu. Prva zemlja u kojoj su živeli nalazila se duž istočne obale Sredozemnog mora, pod nazivom Kanaan, teritorija drevne Palestine, kasnije podeljena u dve zemlje Judeju i Izrael. Naziv Palestina, donosi rimski imperator Hadrijan u 135. god. n. e. zabranjujući naziv Judeja nakon gušenja jevrejskog ustanka iste godine. Ovaj period vezuje se za tzv. Istočni period jevrejske istorije pre migracije jevrejskog stanovništa u evropske zemlje, tzv. Zapadnog perioda. Najveći deo istorije koja govori o životu Jevreja u to vreme pronalazimo u biblijskim izvorima.

Godine 586. pre naše ere prestaje period jevrejske nezavinosti rušenjem Solomonovog hrama u Jerusalimu i padom jevrejskog carstva. Ovim počinje veliko raseljavanje Jevreja po svetu, ali do značajnijeg prisustva Jevreja van Palestine i procvata jevrejskih zajednica u dijaspori dolazi tek u helenističkom periodu. Nakon rušenja Irodovog hrama u Jerusalimu 70. god. n. e. govorimo o eri galut – jevrejske dijaspore. Veliki centri jevrejske dijaspore u to vreme bili su Egipat, Španija, Italija, Francuska, Makedonija, Vavilonija, Kipar, a jevrejske opštine mogle su se pronaći na Kritu, u Panoniji, Jermeniji, Adiabeni, Midiji, Kartagini u Africi i u germanskim gradovima Kelnu i Bonu. U srednji vek jevrejski narod ulazi kao jedini narod starog sveta sa očuvanom tradicijom i jezikom.

Položaj Jevreja u većini hrišćanskih zemalja tokom celog srednjeg veka bio je promenljiv i uslovljen mišljenjem narodnih masa, potrebama vlasti za usluge jevrejskih trgovaca i stavova crkve. Već je među narodom bilo ustaljeno mišljenje o Jevrejima kao bogoubicama, čiji potomci moraju snositi krivicu za razapinjanje Hrista. Tipične za ovaj period bile su klevete o ritualnim ubistvima, o namernom unižavanju hrišćanske vere i razvoj stereotipa o Jevrejima kao zelenašima i krvopijama, nakon kojih su često usleđivala ubistva, pogromi i uništavanja jevrejske imovine. I pored nesigurnog polažaja u većini evropskih gradova gde su živeli, aškenaski Jevreji.

Tokom srednjeg veka razvijali svoju filozofsku i teološku misao i kulturu. Za razliku od zemalja pod turskom vlašću gde se jevrejska kultura razvijala pod uticajem arapske, aškenasko duhovno stvaralaštvo razvijalo se nezavisno, isključivo na osnovu jevrjskih izvora i religiozne misli. Srednjovekovni evropski Jevreji pod pritiskom većinski neprijateljskog hrišćanskog okruženja živeli su u zasebnim ograđenim delovima grada – getima u kojima su bili okrenuti jedni drugima. I pored ovakve izolovanosti tokom celog ovog perioda postojala je živa veza dijaspore sa Palestinom.

Tekst napisala Vera Mevorah